Нясвіжскія навіны Адкуль пайшла назва «Белая Русь», існуе шмат меркаванняў. Яны — розныя, але сведчаць аб адным: аб чысціні думак і намераў, талерантным характары нашых людзей, аб іх пачуцці годнасці і незалежнасці.
Згадзіцеся: прыгожая назва. І мы ганарымся, што завёмся беларусамі.
А цяпер давайце звернемся да меркаванняў вучоных і даследчыкаў.
Вядомы праваслаўны царкоўны дзеяч, гісторык і багаслоў XIX ст. Макарый (свецкае імя Міхаіл Булгакаў) звязваў паходжанне этноніма «Белая Русь» з прыгажосцю беларускай зямлі.
Нямецкі дыпламат, падарожнік XV-XVI стст. Сігізмунд Герберштэйн — з вялікай колькасцю выпадаючага на беларускай зямлі снегу ўзімку.
Расійскі гісторык, дыпламат XVIII ст. Васіль Тацішчаў звязваў паходжанне гэтага этноніма з вольнасцю і незалежнасцю беларускай зямлі.
Расійскі гісторык ХІХ-ХХ стст. Мацей Любаўскі — з непадуладнасцю беларускіх зямель мангола-татарам.
Сучасны даследчык М. Янчук звязваў паходжанне этноніма «Белая Русь» з светлапігментаваным і светлавокім антрапалагічным тыпам жыхароў беларускіх зямель.
Вядомы беларускі вучоны-этнограф Яўхім Карскі тлумачыў паходжанне этноніма з белым колерам у нацыянальным адзенні жыхароў беларускіх зямель.
Сучасны даследчык П. Крапівін звязваў паходжанне этноніма «Белая Русь» з шырокім распаўсюджаннем на нашых зямлях назваў са словам «белая».
Даследчык Я. Юхо лічыў, што этнонім звязаны з ранейшым прыняццем хрыс-ціянства ў параўнанні з «Чорнай Руссю».
Сучасны даследчык А. Рагалёў акцэнт зрабіў на сэнсавым тлумачэнні «цэнтральная», «найбольш значная», «галоўная».
А вядомы беларускі даследчык Кастусь Тарасаў — з панаваннем хрысціянства ў параўнанні з захаваннем язычніцтва на землях «Чорнай Русі».
Сучасны беларускі вучоны-этнограф Міхаіл Піліпенка звязваў паходжанне этноніма «Белая Русь» з балцкім этнагенэзам, з сэнсавым вызначэннем колераў па баках свету (заходнія землі — чорны, усходнія — белы).
Упершыню назва «Белая Русь» узнікла ў XII ст. прыналежна да Уладзіміра-Суздальскай зямлі, дзе Андрэй Багалюбскі дадаў гэты выраз да свайго тытула як уладара зямель, дзе яшчэ захавалася чысціня праваслаўя. У 1469 г. Іван III накіраваў грамату папу рымскаму, у якой ужываў у сваім тытуле выраз «Вялікі князь Белай Русі». У дакументах другой паловы XIII ст. полацкія, віцебскія, магілёўскія землі называліся Белай Руссю. Да апошняга часу лічылася, што назва «Беларусь» упершыню згадваецца ў гістарычных крыніцах другой паловы XIV ст., польскіх і нямецкіх. Аднак нядаўна амерыканскі вучоны М. Л. Колкер знайшоў у Дубліне (Ірландыя) сярэднявечны рукапіс другой паловы XIII ст. на лацінскай мове. У ім сярод іншых твораў змешчаны невялікі, невядомы навуцы трактат па геаграфіі Еўропы — «Апісанне земляў». Ён складзены каталіцкім манахам-місіянерам, які ў часы князя Міндоўга прапаведаваў хрысціянства сярод прыбалтыйскіх язычнікаў у Літве, Жамойці і Яцвягіі і добра ведаў гэты край. Для даследчыкаў беларускай мінуўшчыны гэта «Апісанне земляў» асабліва каштоўнае тым, што ў ім на цэлае стагоддзе раней за вядомыя гістарычныя крыніцы згадваецца Белая Русь. Пад ёю разумелі памежную, прылеглую да Прыбалтыкі, паўночна-заходнюю частку Русі, г. зн. тэрыторыю сучаснай Усходняй Беларусі і Пскоўшчыны (ад Пскова да Турава). Трактат быў апублікаваны М.Л. Колкерам у 1979 г. у амерыканскім часопісе «Speculum» («Люстра»). Яго пераклад з лацінскай мовы на беларускую надрукаваны ў часопісе «Спадчына» (1993, № 3) і гістарычным альманаху «Адраджэнне» (1995).
«Гісторыю Беларусі» чытала
Тамара ПРАЛЬ-ГУЛЬ.
