Чаму я так люблю перакладаць Бродскага? Па-першае — гэта складана, па-другое, што выцякае з першага, — цікава. Ну, а калі ўлічыць, што па знаку задыяка я — Вагі і мне даволі складана часам вызначыцца з выбарам, то ў мяне нават існуе свой негалосны закон: “Не ведаеш, каго перакладаць — перакладай Бродскага”.
Гэтым разам я выбраў адзін з самым цікавых і таямнічых вершаў аўтара — “Калядны раманс”. Іосіф Аляксандравіч, трэба сказаць, вельмі любіў Каляды. Ён вырашыў кожны год пісаць вершы да гэтага свята. Даны твор з’яўляецца першым у гэтым шэрагу. Акрамя таго, “Калядны раманс” — верш, які паэт любіў чытаць у гады сваёй позняй творчасці, што было даволі рэдка для Бродскага: паэт лічыў свае многія раннія вершы слабымі.
Твор напісаны ў 1961 годзе і прысвечаны сябру, які меў даволі вялікае значэнне ў жыцці паэта, — Яўгену Рэйну. Бродскаму ў гэты час усяго 21 год, ён толькі-толькі пачаў сур’ёзна займацца літаратурай.
Аўтар пераносіць нас спачатку ў Маскву, затым — у свой родны горад — Пецярбург. Каляды ў краіне замененыя Новым годам, а тых, хто лічыць гэта святам, канечне ж, асуджаюць і зневажаюць. У вершы ёсць два голоўныя вобразы, якія суправаджаюць увесь твор, — вобраз месяца, які лёгка адгадваецца — “ружа жоўтая”, “начная булка”, і вобраз вады, з якою ў аўтара заўсёды былі асаблівыя адносіны. Сам паэт прызнаваўся шмат разоў, што адчувае нейкую повязь з вадою, можа назіраць за ёй гадзінамі, слухаць яе шэпт і плёскат, недарэмна Бродскі пры першай жа магчымасці за мяжою наведвае Венецыю, якая так падобная да роднага горада, дзе вада, як мы ведаем, — паўсюль.
На самой справе, верш, безумоўна, не пра Каляды. Малады паэт расказвае, хутчэй, пра адсутнасць гэтага вялікага свята ў краіне і патрэбу ў ім для ўсіх: недарэмна ж усе, каго сустракае і апісвае нам аўтар, знаходзяцца ў самоце, якую ён не можа вытлумачыць. Зразумела, у вершы прысутнічаюць звыклыя для ўсіх нас атрыбуты Калядаў: куцця, булка, у дзяўчыне-прыгажуні мне бачыцца Дзева Марыя, але атмасфера свята адсутнічае, ёсць толькі самота і сум.
Што атрымалася ў перакладзе — чытайце ніжэй.
Рождественский
романс
Плывет в тоске необъяснимой
среди кирпичного надсада
ночной кораблик негасимый
из Александровского сада,
ночной фонарик нелюдимый,
на розу желтую похожий,
над головой своих любимых,
у ног прохожих.
Плывет в тоске необъяснимой
пчелиный хор сомнамбул, пьяниц.
В ночной столице фотоснимок
печально сделал иностранец,
и выезжает на Ордынку
такси с больными седоками,
и мертвецы стоят в обнимку
с особняками.
Плывет в тоске необъяснимой
певец печальный по столице,
стоит у лавки керосинной
печальный дворник круглолицый,
спешит по улице невзрачной
любовник старый и красивый.
Полночный поезд новобрачный
плывет в тоске необъяснимой.
Плывет во мгле замоскворецкой,
пловец в несчастие случайный,
блуждает выговор еврейский
на желтой лестнице печальной,
и от любви до невеселья
под Новый Год, под воскресенье,
плывет красотка записная,
своей тоски не объясняя.
Плывет в глазах холодный вечер,
дрожат снежинки на вагоне,
морозный ветер, бледный ветер
обтянет красные ладони,
и льется мед огней вечерних,
и пахнет сладкою халвою;
ночной пирог несет сочельник
над головою.
Твой Новый Год по темно-синей
волне средь моря городского
плывет в тоске необъяснимой,
как будто жизнь начнется снова,
как будто будет свет и слава,
удачный день и вдоволь хлеба,
как будто жизнь качнется вправо,
качнувшись влево.
Иосиф Бродский.
Калядны
раманс
Плыве ў журбе незразумелай
пад ціскам цэглы, каланады
начны караблік, парус белы,
ад Аляксандраўскага сада,
начны ліхтарык нелюдзімы,
як ружа жоўтая, быць можа,
над галавой сваіх любімых,
ля ног прахожых.
Плыве ў журбе незразумелай
самнамбул хор, каму не спіцца.
І здымак ноччу так нясмела
зрабіў замежнік у сталіцы.
Таксі з’язджае на Ардынку
ды са слабымі седакамі,
і мерцвякі стаяць ў абдымку
з асабнякамі.
Плыве ў журбе незразумелай
па горадзе пясняр тужлівы,
стаіць і дворнік анямела
ля крамкі з сумам — немажлівым,
ідзе дарогай нуднай вельмі
стары каханак, гожы целам.
Цягнік паўночны і вясельны
плыве ў журбе незразумелай.
Плыве ў імгле замаскварэцкай
плывун у гора выпадковы,
і гоман шлёндае габрэйскі
па спуску жоўтым невясёлым,
і ад любві да суму цені
пад Новы Год, ды пад нядзелю,
плыве прыгожая дзяўчына —
таксама з сумам без прычыны.
Плыве ў вачах халодны вечар,
дрыжаць сняжынкі на вагоне,
марозны вецер, бледны вецер
абцягне чырванню далоні,
ільецца мёд агнёў нягулкіх
і пахне смачнаю халвою;
нясе куцця начную булку
над галавою.
Твой Новы Год блакітна-шэрым
прылівам мора гарадскога
плыве ў журбе незразумелай,
нібы жыццё пачнецца новым,
як быццам зноў — святло і слава,
удалы дзень і ўдосталь хлеба,
нібы жыццё кіўнецца ўправа,
кіўнуўшы ўлева.
Пераклаў Андрэй КОЗЕЛ.